HALATLAR

Bir teknenin “can damarları” kabul edilen halatları şekil ve yapı olarak iki farklı şekilde sınıflandırabiliriz. Şeklen tek örgü veya bükümlü (3 kollu) saç örgü veya çift örgü (double braided) halatlar mevcuttur.  Bükümlü halatların üretimi kolaydır, daha ucuzdur ancak makaradan geçmesi nispeten zordur, kasa yapılmaları ve örülmeleri kolaydır. Çift örgü veya saç örgü halatlara göre gam yapmaya daha yatkındırlar. Bağlanma, demirleme ve yedekleme gibi genel amaç için kullanılır, yelkenli tekne armalarında tercih edilmez. 

Çift örgü halatlar bunların tam tersi özelliklere sahiptir. Elle manipülasyonu kolaydır, hareketli arma ve makaralarda kolay çalışırlar. Mukavemetleri fazla, esnemeleri azdır.

Saç örgü halatlar ise, esneme ve mukavemette her iki grubun tam ortasında yer alır. Büyük tonajlı yatların ve ticari gemilerin standart bağlama ve koltuk halatı olan saç örgü halatlar daha az gam yaptıkları için bu iş için ön planda tercih edilirler. Amatör yelkencilik için uygun olan kalibreleri (14mm altı) ancak zel sipariş ile üretilir, piyasada yaygın olarak bulunmaz.

Kaba kural halattaki kol sayısı ne kadar fazlaysa, esnemesi azalır mukavemeti artar
Bu sebeple 3 kollu naylon halatlar en yüksek esneme kapasitesine sahipken (%15), bu oran 8 ve 12 kollu saç örgüde daha az (%10), çift örgü (double-braided) halatlarda en azdır (yaklaşık % 6,5).

Kollarından teki kopmuş 3 kollu bükümlü veya dış kılıfı tamamen zarar görmüş çift örgü halat, mukavemetini büyük oranda kaybetmiştir. Değiştirilmesi veya kopuk olan yerin kesilerek matiz dikişi ile yenilenmesi tavsiye edilir. Geçici anlarda bu tür yerler için margarita bağı kullanılır.Diğer bir sınıflama halatın ham maddesi ile ilgilidir.
Günümüzde, Sisal, Manila ve kenevir gibi bitkisel liflerden yapılan halatlar, hemen hiç kullanılmaz oldu. Onların yerini sentetik halatlar aldı. Daha sağlam ve kullanışlı, makaralarda çalışmaları ve düğüm tutmaları kolay,  bakımları kolay, tuz ve güneş ışığı gibi dış etkenlerle özelliklerini kaybetmemeleri önemli avantajlarıdır.

Denizcilikte en çok kullanılan sentetik halatları kimyasal yapılarına göre söyle sayabiliriz.

Polipropilen halatlar, lifli halatlara nazaran daha sağlam, üretimi kolay buna bağlı olarak sentetik halatların en ucuzudur. Hafiftir, tuzlu suda yüzer. Özellikle sahile uzun koltuk alınacağı zaman, yüzerek taşımak amacıyla kullanmak için çok avantajlıdır.

Polyamid halatlar, -naylon, perlon vb.- çok sağlam ve esnektir. Öncellikle koltuk halatı, demir halatı veya yedekleme sırasında kullanılır, suda yüzmez. Islandığında kuvvetini kaybeder, yandığında mavi bir alev çıkartır.

Polyester halatlar, -dakron, terilen, tergal, trevira vb.- hem sağlamdır, hem fazla uzamaz. Sürtünmeye ve güneş ışığına en mukavim üründür. Dolayısıyla yelken armalarına en uygun olanlarıdır. Iskotalarda ve diğer hareketli armalarda kullanılır.

Aramid halatlar (Kevlar) veya HMPE-High Modulus Polietilen  (Dyneema-Spectra) gibi yeni ürün halatlar çok sağlam ama bir o kadar pahalıdır. Statik halat grubuna girer, hiç esnemez. Armanın mandar, kıç ıstralya gergisi, pupa palangası gibi sabit bölümlerinde kullanılır.  Bundan başka Xylon veya Vectran gibi yeni ürünler endüstriyel piyasada çok özel amaçlarla kullanılmakla beraber, marin uygulamaları kısıtlıdır. 

Halatlarla ilgili en söylenebilecek bir diğer konu da dokunma türüdür. Bunlar ister bükümlü, ister çift-örgü olsun, kullanılan filamanın tipine göre adlandırılır. Buna göre ince, paket kağıdı ipi gibi olanlara split film, balık oltası misinası gibi olanlaramonofilament ve incecik saç kılı gibi olanlara da multifilament denir. Multifilaman dokumalar oldukça yumuşak halatlardır. Piyasada, yanlış bir şekilde ipek olarak adlandırılan halatlar bunlardır, ancak kullanılan malzeme ipek değildir. Nitekim, ipek denizcilik sektörü için uygun bir ürün değildir.



Çelik Teller

Yelkenli teknelerin sabit armalarında ve direk donanımlarında sıklıkla kullanılan ürünlerden olan çelik teller şekil itibarıyla bükümlü halatlara benzemekle beraber, hem davranış hem uygulama açısından birçok farklılıklar içerir.

Çelik tel piyasasında malzeme olarak 3 farklı ürün mevcuttur. Bunlar çelik, galvanizli 



çelikve paslanmaz çelik veya krom teldir . Normal çelik tel, paslanmaya karşı çok mukavim olmamakla beraber yüksek kopma direncine sahiptir. Çekek yerlerinde ve vinçlerde kaldırma ve çekme gibi ağır, endüstriyel işlerde kullanılırlar. Galvaniz kaplı çelik teller, paslanmaz tele kıyasla daha ucuz ancak korozyona o oranda mukavim değildir. Tırhandil ve gulet gibi klasik tip teknelerin sabit armalarında yakın zamana kadar yaygın olarak kullanılan donanım malzemesi galvaniz teldir. Paslanmaz veya diğer bir deyişle krom tel tel çoğu modern yelkenli teknenin sabit armalarında standart olarak kullanılan malzemedir.
Teller, malzemelerinden başka üretim tiplerine ve yapılarına göre de çeşitlilik gösterir. Ortasında fiber ya da halat dokuma olan teller, genelde standart çelik tellerde kullanılır. Çelik halatın yağlanmasını ve dolayısıyla makaradan geçerken kolay dönmesini ve kırılmamasını sağlar. Buna mukabil paslanmaz tellerin orta çekirdeği de yine paslanmaz malzemedendir.
6X12 veya 7X7 gibi numaralar ile telin yapısı ifade edilir. İlk sayı kaç kollu olduğunu, ikinci sayı ise bir kolun içindeki damar sayısını ifade eder.

Kaba kural telin bir kolundaki damar sayısı arttıkça, tel yumuşar.
Kesitindeki boşluk miktarı azaldıkça da esneme azalır, mukavemet artar. Mandarlarda kullanılan teller genelde 7X19 tellerdir, çarmıklarda ise sert 7X7 teller kullanılır.

İster çelik, ister sentetik bir halatın kesitinde, bulunan açıklıklar ne kadar fazlaysa mukavemeti o oranda azalır. Bu açıdan Dyform tabir edilen özel üretim tellerde mukavemet maksimumdur. Yarış yelkenlilerinde kullanılan rod tabir edilen yapılardaki çelik çubuk formundaki üretim ile daha az uzayan ve esneyen donanım yapmak mümkündür.