TONOZ

Kıçtankara sadece ıssız koylarda yapılan bir uygulama değildir. Özellikle Akdeniz ve Ege’de birçok liman ve barınağa yanaşmada kullanılan standart uygulamadır. Marinalarda demir atılmadan, sabit tonoz düzeneğine bağlı halatlardan yararlanılır.  Güneydeki marina ve iskelelerde giren-çıkan teknelere çapariz yapmaması için ayrıca şamandıra kullanılmaz. Tonoz halatları, uzun tutularak, iskeleye volta edilir. Tekne yerine yerleştikten, koltuklar sahile verildikten sonra tonoz halatı başa götürülür ve boşu alınır. Rüzgarın yandan bastığı durumlarda bu ameliyenin hızlı bir şekilde yapılması gerekebilir, önceden hazırlıklı olmak uygundur. 




Büyük teknelerde, marina botları tonoz halatını önceden karaya çıkıp alarak, teknenin başına getirirler. 
Bazı çok derin marinalarda, tonoz halatının boşunu elle almak mümkün olmayabilir. Böyle durumlarda, tekne nispeten açıkta tutularak, tonoz halatı volta edilir ve kıç koltuklarının boşu, tornistanda yol vererek, motor yardımıyla yapılır.   
Bununla beraber İstanbul Boğaz’ı ve benzeri dalgalı demir yerlerinde ağır şamandıralar ve bunları zemine bağlayan apiko zincir sistemleri kullanılır. Yanaşma sırasında çapariz yaratmakla beraber halata binen yük için amortisman görevi görerek, hem zemindeki hem de teknede güverte üstü bağlantıları zorlamazlar.

Üçüncü tip tonoz sistemleri, daha geniş yer imkanı olan, rüzgarın yön değiştirmesi ile teknenin kendi etrafında serbestçe dönmesine izin veren sistemlerdir. Teknenin dönmesiyle su altı sisteminde sorun yaratılmaması için ağır fırdöndü şarttır. Fırdöndülerin çeker yükü aynı kalınlıkta zincirden ve baklasından çok daha az olduğu için en az 2 katı büyük olanları tercih edilmelidir. Şamandıralar küçük olup, tekneye alınırlar. Bir diğer tip sistemde, tekneler yine birbirlerine paralel ama sahilden uzak önlü arkalı tonoz şamandıralarına bağlanırlar. Teknenin kendi etrafında dönmesi söz konusu olmadığı için fırdöndü uygulanmaz. 

Beton bloklar

Beton bloklar, belki de tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan kalıcı tonoz sistemlerini oluşturur. Uygun boyda ve ağırlıkta öncen hazırlanmış ve içine bağlama için kalın saçtan sap monte edilmiş bloklar zemine bazen tek bazen de birden fazla olarak yerleştirilirler. Yumuşak zeminlerde zamanla dibe gömülerek tutunmaları daha da artar. Ağırlık hesaplamaları yapılırken beton blokların deniz suyu içersinde ağırlıklarının %45’ini kaybedeceği unutulmamalıdır.Bu yüzden birçok tonozcu beton içine hurda metal ağırlık atar.

Beton bloklar yapması ucuz, kolay ama atması zor ünitelerdir. Dezavantajları kalıcı olmalarıdır.
200 kilonun üstünde ağırlıklara sahip beton blokların profesyonel ekipler tarafından yerleştirilmesi gerekmektedir. Blok oluşturulurken beton içine gömülecek sapın mümkün olduğunca kalın olması ve aynı zamanda beton içindeki bir karkas konstrüksiyona iştiraklenmesi yararlıdır.

Sap her zaman yekpare metalden oluşturulur. Kat kat yapılan sap su içinde kısa sürede korozyona uğrar ve erir.
10-15°’den daha fazla eğime sahip zeminlerde beton bloğun gerekirse sahile bir zincirle tespiti yapılması gerekebilir. Aks takdirde, özellikle yumuşak zeminlerde kayması ve yerinin değişmesi işten bile değildir.
Büyük betaon bloklar genelde kare veya dörtgen prizma şeklinde dökülür ve yerleştirilirler. Kaymasına engel olmak için ek bir ağırlığın zinciri zemine basmasını sağlamak gerekebilir.

Mantar Demiri

Robert Stevenson tarafından ilk olarak 1807’de kullanılan bu demir, ters çevrilmiş içi bış bir mantara benzediği için bu isimle anılmaktadır. Genellikle kalıcı tonozlarda kullanılmakla beraber ufak olanları küçük deniz araçlarında çok faydalıdır. Genellikle balçık-çamur zeminlerin olduğu liman ve barınak içlerine atılır, zamanla ağırlığı ile batar ve neredeyse tama yakın dibe gömülür. Sezon başlamadan bir süre önce atılmasının mantığı budur, bu geçen süre zarfında çamura iyice gömülerek güçlü rüzgarlara dayanacak hale gelir. Gömülmesi ancak yan yattığında mümkün olduğu için ve dik olarak kaldığında çapariz yapmasına engel olmak amacıyla, belli bir boyun üstündekilerin sapında, yan yatmasını kolaylaştırmak amacıyla fazladan ağırlık olabilir.

Dor-Mor




Mantar çapaya kıyasla, kısa sapı sayesinde dipte çok daha az çapariz verir. Özellikle nispeten sığ, kalabalık barınak ve limanlarda atılan ağır tonozların sapları veya kolları diğer tonozlar ve demirlerin zincir ve halatları ile çapariz verebilir.

Zincirler ve bağlantıları


Birden fazla tonozun atıldığı yerlerde geniş baklalı zincirler dibe serilmek için tercih edilirler. Baklaların kalibre zincirden daha geniş bir iç çapa sahip olması sayesinde istenilen yerinden kilit ile dikey zincir çıkartılabilir. Bunlar genelde yine zincir veya kalın halat olabilir.
Kalıcı tonoz sistemlerinde kullanılan fırdöndü ve kilit gibi bağlantı elemanları, zincir materyali ne ise aynı olmalıdır. 
Çapa bağlantılarında olduğu gibi galvaniz zincirlerde paslanmaz çelik kullanılmaz. Bunun sebebi devamlı hareket halinde olan sistemde, paslanmaz çeliğin galvanizle sürtünerek aşındırması ve koparmasıdır. Çapalarda yapıldığı gibi kilitlerin harbileri sabitlenmelidir. 




Tonoz halatlarının yüzmemesine özellikle dikkat etmek gerekir, pervaneye takılır ve çapariz  verebilirler.
Tonoz halatlarının tekne bağlıyken güverteye alınması ve suda bırakılmaması uygundur. Bu sayede kekamoz bağlamasının önüne geçilir.