Yarışlarda Şamandıraya Yaklaşırken

Başüstü elemanının görevlerinin çok büyük bir kısmı teknenin balon yelkeni ile ilgilidir. Balonun basılması, indirilmesi, kavançalanması gibi durumlarda büyük sorumluluklar alırlar. Yarışlarda tekneler dar seyirlerden geniş seyirlere dönünce balon basar ve tersinde balon indirirler. Orsa şamandırasını dönüp pupa seyrine geçecek bir tekne, şamandırayı döner dönmez balonunu toka etmeli ve rotasına devam etmelidir. Benzer şekilde, balon ile pupa şamandırasına giden tekne şamandırayı dönüp orsa seyrine anında balonu indirip dönmelidir. Bu balon basma ve indirme işlemleri için başüstü elemanının çok kısa zamanı vardır. İşlerini zamanında yapamaması yarışta dezavantajlı duruma düşmeye sebep olabilir. Aşağıda, orsa ve pupa şamandıralarına yaklaşırken başüstü elemanının dikkat etmesi gereken noktalar basitçe değinilmiştir.



Orsa Şamandırası

Orsa şamandırası dönüldükten sonra pupa seyrine geçecek bir tekne balon basar. Bu kısa süre içinde tamamlanması gereken işlem için başüstü elemanı belirli noktalara dikkat etmelidir. Tüm ekip gibi, başüstü elemanı da sürekli dümenciyi dinlemeli ve şamandıranın nasıl dönüleceğini dümenciden öğrenmelidir. Yapılacakları kafasında canlandırmalıdır. Örneğin iskelede bırakılacak bir şamandıraya sancak kontra orsa seyrinde yaklaşan bir teknede başüstü elemanının yapması gerekenleri görelim. Başüstü elemanı öncelikle şamandıra dönüldükten sonra seyir yapılacak kontrayı dümenciden öğrenmelidir. Balonu bu şekilde donatmalıdır. Sancak kontra orsa seyri ile şamandıraya yaklaşan bir tekne pupaya dönünce kavança atıp balon basmayı veya kavança atmadan pupaya dönüp balon basmayı tercih edebilir. Kavança atmadan balon basmayı tercih ediyorsa gönder önceden donatılıp havaya kaldırılabilir. 

Pupaya dönülür dönülmez de balon basılır. Ancak eğer kavança atılıp balon basılacak ise başüstü, pupaya dönüldüğünde cenovanın kavança atmasına olacak verecek şekilde neta olmalıdır. Bunun için genellikle gönderin direkteki ucu takılır ve ıskotadaki ucu teknenin burnuna kadar üst baskı tamamen boşlanarak indirilir. Pupaya dönüldüğünde cenova, gönderin üstü ve üst baskının önünden kavançalanır. Gönderin ucu rüzgarüstüne alınıp kaldırılır ve balon basılmaya bu şekilde hazırlanır. Bundan sonra, dümenciden gelecek olan “balon bas” komutu beklenir ve başüstü balona yol verirken direk dibi elemanı balonu basar. Eğer iskelede basılacak bir orsa şamandırasına sancak kontra gidiliyorsa, o kolda tramola kalmamış demektir. Ancak eğer şamandıranın kurtarılamaması ihtimali var ise (rüzgar sürekli dönüyorsa, tramola ihtmali varsa) başüstü elemanı teknenin gidişini takip etmeli ve gönderi tramolada çapariz vermeyecek şekilde hızlıca neta edebilecek durumda olmalıdır.

Eğer iskelede bırakılacak bir orsa şamandırasına, iskele kontra yaklaşılıyorsa şamandıra geçilir geçilmez bir tramola atılır ve sancak kontra seyrederek şamandıra dönülür. Böyle bir durumda da gönder tramolaya ve pupaya dönüldükten sonra dümencinin kararına göre atılabilecek bir kavançaya çapariz vermemelidir. Bunlara dikkat edilerek orsa şamandırasına yaklaşılır. Ancak her zaman şart olan şey, balon donamınının gönder haricindeki kısmı (balonun yakaları) orsa seyrinde donatılmış olmasıdır.

Pupa Şamandırası

Pupa şamandırasına yaklaşırken tekneler balon ile seyir eder. Pupa şamandırası dönülürken hemen balon indirilir ve tekne orsa seyrine döner. Başüstü elemanı, her şamandırada olduğu gibi dümencinin izleyeceği yolu bilmelidir. Yapması gereken şamandıraya çok yakın bir yerde balonu indirip, başüstünü olası bir tramolaya karşın hazırlamaktır. Pupa şamandırasına eğer iskele kontra yaklaşılıyorsa diğer teknelere yol verme ihtimaline karşın dümencinin söyleyeceği her şeye cevap verebilmek, her istediğini yapabilmek gerekir.

Pupa şamandırasına yaklaşırken hiçbir kontra değişikliği olmayacaksa, yani örneğin iskelede bırakılacak bir pupa şamandırasına iskele kontra yaklaşılıyorsa veya sancakta bırakılacak bir pupa şamandırasına sancak kontra yaklaşılıyorsa, şamandıra dönüşünden önce yapılması gereken cenovanın basılması, balonun indirilmesi ve başüstünün neta edilmesidir. Ancak, eğer şamandırayı dönebilmek için kavança gerekiyorsa izlenebilecek iki yöntem vardır. Bunlardan birincisini yapabilmek için oldukça hızlı davranmak gerekir. Bu yöntem şamandıraya çok yakın yerde, dar alanda bir kavançayı tamamıyla bitirmek ve balonu indirmek, hemen ardından şamandırayı dönüp orsa seyrine geçmektir. Ancak alanın darlığından ve sürenin kısıtlılığından bunu yapmak zor olabilir. Bir diğer yöntem ise “ispanyol” denen yöntemdir. İspanyol mayna bir sonraki bölümde kaba hatlarıyla anlatılmıştır.



İspanyol Mayna

İspanyol mayna, balonu kavança atarken indirme yöntemidir. Bu yöntemde balon rüzgarüstünden indirilir. İspanyoldaki esas mantık tekneyi kavançalarken balonu kavançalamayıp rüzgarüstünde bırakmaktır. Böylece tekne kavançasını tamamladığında balon teknenin rüzgarüstünde kalacağı için cenovanın üzerine rüzgarla yapışacaktır. Sonrasında mandar boşlanır ve başüstü elemanı balonu söndürerek başüstüne indirir.

Bu mayna işleminde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, kavança atılmadan önceki kontrada balonun rüzgaraltı trimini yapan kişinin kavança esnasında balonun diğer tarafa geçmesini engellemesidir. Bu mayna yönteminin artısı, yeni rüzgaraltı tarafta balonun uçuşmasını engellemesi, çaparize sebep olmaması ve hızlı olmasıdır. Özellikle şamandıra dönerken kavança atılacaksa oldukça zaman kazandırır.