Ertuğrul’un anısına 125 yıl sonra Japonya

16 Eylül 1890’da Kushimoto kayalıklarına çarparak batan Ertuğrul Fırkateyni, kazanın 124. yılında anılıyor. Türk Deniz Kuvvetleri de önümüzdeki yıl (125’inci yılında) modern bir savaş gemisi ile aynı rotayı izlemeyi planlıyor.

16 Eylül 1890’da Kushimoto kayalıklarına çarparak batan Ertuğrul Fırkateyni, kazanın 124. yılında anılıyor.

Türk Deniz Kuvvetleri de önümüzdeki yıl (125’inci yılında) modern bir savaş gemisi ile aynı rotayı izlemeyi planlıyor.

Sultan II. Abdülhamit’in Japon İmparatoru’na verdiği imtiyaz nişanını ve çeşitli hediyeleri götürdükten sonra 16 Eylül 1890’da Kushimoto kayalıklarına çarparak batan Ertuğrul Fırkateyni, kazanın 124’üncü yılında anılıyor. Türk Deniz Kuvvetleri, 125’inci yıl olan önümüzdeki yıl modern bir savaş gemisi ile aynı rotadan bir ziyaret daha yapacak.

Japon imparatoru Komeii’nin yeğeninin İstanbul’a gelmesiyle gelişen iki ülke ilişkileri, II. Abdülhamit’in çeşitli hediyelerle yüklediği Ertuğrul Fırkateyni’ni Japonya’ya göndermesiyle arttı. Okyanus aşmaya yeterli olmayan Ertuğrul gemisi, 11 ayda gittiği Japonya’nın Yokohama Limanı’ndan dönüşe geçtiğinde fırtınaya yakalandı. Pasifik tayfununun sürüklediği gemi, Kushimoto kayalıklarına çarparak batarken 540 denizci hayatını kaybetti.

38’i ağır, 69 asker kurtulurken iki ülke arasındaki ilişki Ertuğrul’un trajik sonuyla katlandı. Japon halkı, Ertuğrul’un mürettebatını anmak için bir anıt yaparken bir de şarkı besteledi. Her anma töreninde anıta giden Japonlar besteledikleri şarkıyı söylerken, kendileri için gelen askerleri hiç unutmayacaklarını dile getiriyor.

Ertuğrul’un batmasının yüzüncü yıldönümü olan 1990’da, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı Turgutreis fırkateyni aynı rotadan Japonya’ya gitmişti. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, 125’inci yıl olan 2015’te de Japonya’ya bir seyahat düzenleyecek. Donanma’nın en modern savaş gemilerinden  Barbaros sınıfı bir fırkateyn ile Haziran 2015’te çıkacağı yolculukta Ertuğrul’un kullandığı rota takip edilecek. Dalgıçlar Ertuğrul’a inecek olan anı plaketi bırakacak.

Ertuğrul fırkateyni'nin Komutanı Can Yücel’in büyük dedesi idi.

Geminin komutanı olan Ali Bey, Cumhuriyet döneminin ilk Milli Eğitim bakanlarından Hasan Ali Yücel’in dedesiydi. Şair Can Yücel’in de büyük dedesi olan Ali Bey, Ertuğrul gemisinin komutanı olduğu dönemde çıktığı Japonya seyahatinde eşine sık sık mektup yazdı. Son mektubunu 28 Temmuz 1890’da Japonya’dan gönderen Ali Bey, eşi Ayşe Hanıma toplam 31 mektup yazdı. İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıkan “Ertuğrul Süvarisi Ali Bey’den Ayşe Hanım’a mektuplar” isimli kitapta, gemi komutanı Ali Bey’in ailesine veda bile edemeden sefere çıktığı anlatılıyor.

Gökhan Karakaş/Milliyet




Ertuğrul fırkateyni'ni Hakkında

Ertuğrul, Sultan Abdülaziz döneminde yaptırılmıştır ve 19 Ekim 1863 Pazartesi günü Padişah huzurunda denize indirilmiştir. Makine ve kazanları 1864’te İngiltere’de monte edilmiştir. 1865’te Kosova ve Hüdavendigâr gemileriyle birlikte İngiltere’den yurda dönerken Cherburg, Toulon ve bazı İspanyol limanlarına uğramış, İstanbul’a gelişinde de Beşiktaş Sahil Saray-ı Hümayunu (Dolmabahçe Sarayı) önünde demirli kalmış, bir süre sonra da Haliç’e kapatılmıştır.

Gemi 8 adet 150 milimetrelik Krupp topu, 5 adet 150 librelik Armstrong topu, 2 adet 4, 2 adet 3 fontluk Krupp, 2 adet 5 namlulu Hockins, 2 adet 5, 4 adet namlulu Nordenfeld, 1 adet 12 ve 1 adet 6 librelik roket kovanı, 1 torpido atış kovanı, 2 torpido, 100 Martin Henry tüfeği, 100 Winchester tüfeği ve 40 adet tabanca taşımaktadır.

Ertuğrul 79 metre boyunda, 15,5 metre genişliğinde idi ve 8 metreye yakın su çekiyordu. 60 ton su alıyor, aldığı kömürle de 10 mil süratle 9 saat seyredebiliyordu. Gemi zamanına göre modern araçlarla donatılmış, elektrikle aydınlatılmıştı. Bunlar göz önüne alınarak teknenin çürüklüğünden başka kusuru yoktu denilebilir.

Ertuğrul’un mürettebat sayısı kaynaklarda farklı olarak karşımıza çıkmaktadır. Süleyman Nutku, subayların ismini ve sayısını ayrıntılı olarak verirken erlerin sadece sayısını vermekle yetinmiştir. 54 subay ve 553 er olmak üzere toplam 607 kişiden bahseder. Bazı çalışmalarda da Ertuğrul’un mevcudu toplam 609, 61 subay ve memur, 548 er ve erbaş olmak üzere toplam 609 kişi; 56 subay 537 er toplam 593; 62 subay 547 er ve erbaş, toplam 609; 61 subay ve memur 548 er toplam 609; 56 subay 537 er ve erbaş, 6 sivil personel olmak üzere toplam 599; toplam 607; 56 subay, 591 er ve bazı sivil teknisyenler olmak üzere toplam 655; 44 subay, 14 mühendis (yüzbaşı), 591 er, 5 sivil ve 1 şair olmak üzere toplam 655 olarak verilmektedir.

II. Abdülhamid, 1887 yılında Japonya İmparatoru Komeii 'nin yeğeninin bir savaş gemisiyle İstanbul'u ziyaret etmesinin ardından Japonya’ya bir heyet gönderilerek iade-i ziyaret yapılmasını emretmişti. Gemi, II. Abdülhamid’den Japon İmparatoruna mücevherli imtiyaz nişanı ve diğer hediyeleri götürecekti.Padişahın isteği üzerine donanmanın en güzel gemisi bu iş için tahsis edildi. Bazı uzmanların bu geminin çürük olduğu ve böyle bir seferi tamamlayamayacağı yönündeki raporlarina rağmen Ertuğrul Fırkateyni, Temmuz 1889’da İstanbul’dan yola çıktı. İlk arızasını sueyş kanalında yaptı ve Güzergâhı boyunca çeşitli limanlara uğrayarak seyahat ediyordu. Fırkateyn, Singapur’a vardığında kafile başkanı Miralay Osman Bey Amiralliğe terfi ettirildi. Kafile, uğradığı ülkelerin halkları ve Müslümanlar tarafından görkemli sevgi gösterileriyle karşılanıyor, gemiyi kimi zaman binlerce kişiden oluşan gruplar ziyaret ediyordu. Gemi, 11 ay sonra 7 Haziran 1890 tarihinde Japonya’nın Yokohama Limanı'na vardı.İmparator Komeii, Türk amiralini ve heyetini görkemli bir şekilde karşıladı. Şehir halkı Türk amiralinin saray arabası ile İmparatorun yanına gidişini sevgi gösterileriyle takip etti.Ertuğrul Fırkateyni, Japon sularında kaldığı üç ay boyunca etrafındaki binlerce Japon kayığına 50 kişilik bandosuyla konserler verdi. Nihayet geri dönüş yolculuğu için hazırlıklar tamamlandı. Yola çıkılacağı gün Japon Deniz Kuvvetlerinin tayfun uyarısına rağmen, Ertuğrul Fırkateyni planlandığı gibi 15 Eylül 1890 tarihinde Yokohama Limanı’ndan ayrıldı. Kuşimoto açıklarında tayfuna yakalanan Ertuğrul Fırkateyni 16 Eylül 1890’da kayalara çarparak battı. Kazadan sadece 69 denizci kurtulabildi, Amiral Osman Bey de dahil diğer mürettebat hayatını kaybetti.Ertuğrul Fırkateyni’nin trajik sonu Türk-Japon halklarını yakınlaştırdı. Yöre halkı, kazadan kurtulanlara büyük yardım ve yakınlık gösterdi. Torajiro Yamada isimli bir Japon, şehit yakınları ve kazazedeler için yardım kampanyası düzenledi. Toplanan para aynı kişi tarafından dönemin padişahına teslim edildi. Hayatta kalan 69 denizci, Japonya İmparatorunun talimatıyla Hiei ve Kongō isimli iki askeri gemi ile İstanbul’a gönderildi.

Kazada ölenlerin anısına Kuşimoto’da bir anıt yapılmıştır. İlk anıt Japonlar tarafından 1891’de dikilirken, 1929 yılında yine Japonlar tarafından genişletilmiştir. Şehitlik Anıtı, 3 Haziran 1929 tarihinde Japon İmparatoru tarafından da ziyaret edilmiştir. 1937’de Türkiye tarafından restore edilen anıt önünde her yıl düzenli olarak anma törenleri yapılmaktadır.

Kuşimoto kasabası Mersin ve Yakakent ile kardeş şehirdir. Kuşimoto’da bir de müze bulunmaktadır. 1974 yılında inşa edilen "Türk Müzesi"nde Ertuğrul Fırkateyni’nin maketi, gemideki asker ve komutanların fotoğrafları ve heykelleri bulunmaktadır.

Şehitler arasında Hasan Âli Yücel'in annesi Neyyire Hanım tarafından dedesi ve Can Yücel'in büyükdedesi Kaptan Âli Bey de bulunmaktaydı.